CZYNNOŚĆ I BUDOWA NOSA CZŁOWIEKA

Budowa nosa człowieka

Nos składa się z części zewnętrznej oraz wewnętrznej.

Jak wygląda budowa nosa zewnętrznego?

Zewnętrzna część nosa pokryta jest skórą. W górnej części wyczuwalne są twarde elementy zbudowane z chrząstek i kości.

W dolnej części można wyczuć pionowo ustawioną przegrodę nosa również zbudowaną z kości i chrząstek, która dzieli jamę nosa na dwie połowy. Jama nosa ma również 2 części. Budowa nosa zewnętrznego to przedsionek nosa wyścielony skórą. Za nim umieszczona jest najwęższa część jamy nosa, czyli tak zwana zastawka nosa. Przechodząc przez zastawkę dostajemy się do właściwej jamy nosa, czyli części odpowiedzialnej za większość funkcji nosa. Na bocznych ścianach jamy nosa znajdują się trzy małżowiny nosowe (podłużne struktury zagięte nieco jak trąbka); jedną z nich można zobaczyć po uniesieniu koniuszka nosa. Pod nimi znajdują się przewody nosowe (górny, środkowy i dolny), które łączą się ku tyłowi w jeden przewód nosowo-gardłowy uchodzący do gardła. W obrębie nosa znajdują się też ujścia zatok przynosowych i kanału nosowo-łzowego.
Jama nosa wyścielona jest błoną śluzową, która na większości swojej powierzchni ma budowę tzw. typu oddechowego. W najwyższej części jamy nosa, na jej bocznych ścianach, ponad małżowiną nosową środkową i na powierzchni przegrody nosa położonej po przeciwnej stronie, znajdują się receptory węchowe.
Nos jest początkiem dróg oddechowych. Jego czynność polega na oczyszczaniu, nawilżaniu i ogrzewaniu wdychanego powietrza oraz oczywiście odpowiada za zmysł węchu (powonienia). Nawilżając powietrze nos może dostarczyć nawet 700 g wody. Wydolność nosa jako narządu nagrzewającego i nawilżającego powietrze jest bardzo duża, niestety u dzieci mechanizm ten nie jest w pełni wydolny. W stosunku do wielkości dziecka powierzchnia, błony śluzowej jest względnie mała, przewody nosowe są krótkie, a zatoki słabo rozwinięte. O pracy nosa można się przekonać oddychając przez dłuższy czas przez usta. Błona śluzowa jamy bardzo szybko wtedy wysycha. Wszystkie zanieczyszczenia, w tym drobnoustroje, zamiast osadzić się w nosie wnikają do niżej położonych pięter układu oddechowego, co sprzyja podrażnieniu i zakażeniom.

Po przejściu przez zastawkę nosa wdychane powietrze zmienia kierunek z prawie pionowego na bardziej poziomy.

Początkowo warstwowy charakter przepływu staje się tzw. turbulentny, czyli powietrze nie porusza się równolegle, ale tworzy zawirowania, co sprzyja lepszemu kontaktowi gazu oraz zanieczyszczeń z powierzchnią śluzówki. Ogrzewaniu i nawilżaniu powietrza sprzyja dodatkowo gęsta sieć naczyń krwionośnych w obrębie błony śluzowej nosa. Są one mocno unerwione, przez co nos może reagować produkcją większej ilości wydzieliny w odpowiedzi na różne bodźce (np. ostre potrawy).

Jak wspomniano podczas omawiania budowy nosa, nos jest wyposażony w kilka mechanizmów obronnych. Pierwszy to tzw. aparat śluzowo-rzęskowy i nabłonek wyściełający drogi oddechowe, natomiast drugi to układ odpornościowy. Komórki wyściółki nabłonkowej są pokryte rzęskami poruszającymi się jedna po drugiej (falowo, w zsynchronizowany sposób). Rzęski z kolei pokrywa śluz. Budowa śluzu powoduje zatrzymywanie się na jego powierzchni zanieczyszczeń (w tym drobnoustrojów), a dzięki skoordynowanemu ruchowi migawek są one usuwane na zewnątrz. Ponadto, wydzielina na błonie śluzowej zawiera różne białka (np. lizozym, laktoferynę), wydzielnicze przeciwciała o działaniu obronnym. Ponadto w razie zakażenia pojawiają się w niej białka z osocza, czynniki i komórki zapalne. Komórki nabłonka stanowią przede wszystkim barierę mechaniczną. Zewnętrzne warstwy mogą się oddzielać, a dzięki dzieleniu się komórek tzw. warstwy podstawnej, nabłonek może się odnawiać. W czynnościach odpornościowych uczestniczy specjalny układ limfatyczny związany z błoną śluzową. Jego elementy związane są z tkanką limfatyczną błony śluzowej nosa i zatok przynosowych oraz migdałków.
Na koniec należy wspomnieć, że wraz z zatokami przynosowymi nos jest również rezonatorem głosu (moduluje barwę głosu).

Powiązane artykuły:

Funkcje i budowa nosa >>
Wpływ higieny nosa na odporność organizmu >>
Jak udrożnić zatkany nos? >>